به گزارش سلامت نیوز به نقل از شرق، کودکان بسیاری در چند ماه گذشته به دلیل کاهش حمایت‌های درمانی از مهاجران، روند درمانشان متوقف شده که همین موضوع برای بسیاری با خطر مرگ همراه است. از کودکانی که به دلیل ملیتشان در برخی مراکز درمان پذیرش نمی‌شوند تا خردسالان درگیر سرطان که به اجبار از پوشش برخی خیریه‌ها بیرون آمده‌اند و حالا به دلیل هزینه‌های بالا، امکان ادامه درمان را از دست داده‌اند. همچنین زنان بارداری که با وجود نزدیک‌شدن به زمان زایمان، هیچ بیمارستان دولتی آنها را پذیرش نمی‌کند که همین باعث افزایش زایمان در منزل شده است و خطر جانی برای مادران و نوزادان را به همراه دارد. همه اینها یک دلیل دارد؛ آنها مدارک کافی ندارند و برای همین از درمان محروم می‌شوند. در صورتی که طبق کنوانسیون حقوق کودک و حتی اصل 29 قانون اساسی، درمان حقی همگانی است.

با این حال، شرایط گاهی از این هم فراتر می‌رود و طبق گفته‌های فعالان مدنی، برخی بیمارستان‌ها به شکل قاطع اعلام می‌کنند که کودک افغانستانی را برای جراحی پذیرش نمی‌کنند و مراکز درمانی دیگری هم هستند که حتی حراست اجازه ورود کودک افغانستانی به داخل مجموعه را نداده است. طی یک سال گذشته و تشدید موج اخراج افغانستانی‌ها، فعالیت بسیاری از نهادهای مدنی که در حوزه درمان کودکان با بیمارستان و مراکز درمان ارتباط داشتند، با محدودیت‌هایی روبه‌رو شده است. حتی برخی از آنها به شکل مستقیم و غیرمستقیم حمایت از بیماران افغانستانی را کاهش داده‌اند. در این میان خیریه‌های مهم حوزه درمان کودکان سیاست‌های حمایتی خود را تغییر داده‌اند که همین منجر به متوقف‌شدن حمایت از کودکان افغانستانی و رهاشدن درمان آنها شده است. از طرفی، بخش مددکاری بیمارستان‌ها هم مدت‌هاست ‌دیگر خدماتی به مهاجران افغانستانی نمی‌دهند.

ملغمه‌ای از هزینه بالا و ترس از دستگیری در مراکز درمان

با جثه کوچکش روی تخت بیمارستان نشسته و با دستانی که لوله‌های آنژیوکت از آن آویزان است، در حال کشیدن نقاشی بر کاغذ سفیدی است. این تصویر یک روز «ستایش» در بیمارستانی است که تسهیلگر پیگیر درمانش، از او ثبت کرده. «ستایش» ۱۰ساله با سرطان سارکوم (نوعی تومور سرطانی بدخیم نادر که در استخوان و بافت هم‌بند ایجاد می‌شود) یکی از کودکانی است که تا چند ماه قبل برای درمان تحت حمایت خیریه محک بوده و حالا به دلیل نداشتن بیمه درمانی، از فهرست آنها بیرون آمده است. ستایش با وجود داشتن پاسپورت درمانی، تاکنون نتوانسته تحت حمایت بیمه‌ای قرار گیرد و هزینه‌های بالای درمان باعث شده بود تا مدتی درمانش متوقف شود. هرچند پس از آن هم خیریه درمانی «بهنام دهش‌پور» که در زمینه حمایت از بیماران مبتلا به سرطان فعالیت می‌کند، برای حمایت درمانی دست رد به سینه این خانواده زده است. تسهیلگر این کودک توضیح می‌دهد که: «مددکاری بیمارستانی که ستایش در آن بستری بوده هم در این مدت برای پرداخت هزینه‌ها با خانواده او همراهی نکرده است و حتی از خیریه دهش‌پور هم به این خانواده اعلام کردند برای پیگیری حمایت درمانی، بعدا به خانواده اطلاع خواهند داد.

حالا هم با بازگشت بیماری و شروع دوباره شیمی‌درمانی هزینه‌های درمانش افزایش پیدا کرده است». با این حال، بخش پذیرش همین بیمارستان برای این تسهیلگر جوان توضیح داده که بسیاری دیگر از کودکان با شرایط مشابه ستایش، مجبورند قید درمان را بزنند؛ شرایط مشابهی که در بیشتر بیمارستان‌های کشور رایج شده است. از بیمارستان‌های عمومی مثل شهدای تجریش و امام خمینی تا بیمارستان‌های مفید، علی‌اصغر و کودکان بهرامی که بیمارستان تخصصی کودکان هستند، همه پذیرش کودکان افغانستانی خود را به حداقل رسانده‌اند. البته طبق گفته برخی فعالان حوزه کودک، خانواده‌های افغانستانی که مدرک قانونی ندارند، در بیشتر مواقع از حضوردر بیمارستان ترس دارند که شاید از همان مرکز درمان برای دستگیری آنها به نهادهای مربوطه اطلاع داده شود و آنها را مستقیم از همان جا رد مرز کنند.

خیریه‌هایی که به کودکان پشت کردند

در بررسی‌ها مشخص شد بسیاری از این مراکز که تمایلی به اعلام نام خود ندارند، به دلیل اخطارهای مستقیم و غیرمستقیم نهادهای مختلف، برای ارائه خدمات آموزشی و درمانی به کودکان افغانستانی با محدودیت مواجه شده‌اند و این روزها با چالش‌های فراوان به کار خود ادامه می‌دهند. اما در بحث درمان، ماجرا متفاوت‌تر است و آنها بحث جان کودکان را مطرح می‌کنند که متوقف‌شدن حمایت برخی خیریه‌ها به شکل مستقیم در کار دیگر سمن‌ها اثر گذاشته و درمان خیلی از کودکان به دلیل هزینه‌های بالا نیمه‌کاره رها شده است. برای نمونه یکی از مددکارهای خیریه محک  به متوقف‌شدن حمایت درمانی به کودکان فاقد بیمه اشاره می‌کند که همین موضوع باعث متوقف‌شدن درمان و حتی مرگ بسیاری از آنها می‌شود. در حالی که عمده خدمات خیریه محک، پرداخت هزینه درمان برای کودکان سرطانی به بیمارستان‌های دولتی است، اما حالا تنها به کودکان دارای بیمه این خدمات درمانی ارائه می‌شود. در حالی که تعداد کودکانی که بیمه درمانی ندارند و قبلا تحت پوشش این خیریه بودند، عدد قابل توجهی بود. این مددکار که تمایلی به عنوان‌کردن نامش در گزارش ندارد، توضیح می‌دهد: «در خدمات‌رسانی، هیچ‌وقت هویت کودکان برای محک اهمیت نداشت، اما چند ماه قبل به ما اعلام شد که به‌ دلیل برخی تغییرات، دیگر امکان حمایت از کودکان فاقد بیمه را نداریم.

در حالی که تعداد کودکانی که بیمه ندارند و محک به آنها خدمات می‌داد، اصلا کم نیست‌. حتی خیلی از کودکان افغانستانی که مدرک دارند، به دلیل بوروکراسی و پیچیدگی کارهای اداری نتوانستند تحت پوشش بیمه‌ای قرار گیرند و برای همین همه از فهرست محک حذف شدند. ما مجبور شدیم با خانواده همه این بیماران تماس بگیریم و توضیح دهیم که دیگر امکان حمایت درمانی از آنها را نداریم. ما با خیلی از این کودکان و خانواده‌هایشان در طول دوره درمانی‌شان ارتباط گرفته بودیم و به ما اعتماد کرده بودند؛ بنابراین برای ما هم خیلی سخت بود که به‌عنوان مددکار وسط روند درمان کودکان، با آنها تماس بگیریم و بگوییم دیگر حمایتی برای آنها نخواهیم داشت و از این به بعد تمام هزینه‌ها با خودتان است؛ چون می‌دانستیم هیچ‌کدام توان پرداخت هزینه‌های درمان را ندارند. به دلیل هزینه‌های بالا، روند درمان خیلی از آنها نیمه‌کاره خواهد ماند و همین باعث مرگ کودکان می‌شود. هنوز هم خیلی از خانواده‌ها با ما تماس می‌گیرند و درخواست کمک دارند، ولی ما چاره‌ای نداریم غیر از اینکه بگوییم حمایت محک برای شما متوقف شده است. این موضوع برای ما به‌عنوان مددکار واقعا سخت است».

درمان را در کشورشان ادامه دهند!

با این حال، «مریم محمدعلی»، مدیر روابط‌عمومی خیریه محک، ماجرای کاهش حمایت‌های این مجموعه از کودکان را  رد می‌کند و توضیح می‌دهد: «ما با هیچ محدودیتی در رفتار با بیماران افغانستانی مواجه نیستیم. بیماران افغانستانی که پیش‌تر تحت حمایت محک بوده‌اند، همچنان مانند سایر بیماران ایرانی از خدمات حمایتی و درمانی بهره‌مند هستند و هزینه‌های درمان آنها توسط محک پرداخت می‌شود. در مورد بیماران جدید، با توجه به شرایط اقامت اتباع افغانستان در ایران، مؤسسه ناچار است ملاحظاتی را در نظر بگیرد؛ چون در حال حاضر برای اتباع افغان کارت اقامت صادر یا تمدید نمی‌شود و بیماران صرفا می‌توانند مدت کوتاهی (سه تا شش ماه) در ایران بمانند. از سوی دیگر، در نبود اقامت رسمی، این بیماران مشمول تعرفه‌های درمانی اتباع توریست می‌شوند که هزینه‌های بسیار بالایی دارد و از توان یک مؤسسه مردم‌نهاد خارج است. به همین دلیل، به بیماران جدید افغانستانی که برای نخستین ‌بار مراجعه می‌کنند، توصیه می‌کنیم درمان خود را در کشورشان یا در مراکز درمانی کشورهای همسایه مانند پاکستان ادامه دهند؛ چراکه در آن کشورها امکان تأمین دارو برایشان آسان‌تر است. ما نمی‌خواهیم روند درمان کودکان نیمه‌کاره بماند».

مدیر روابط‌عمومی محک تأکید می‌کند که تغییری در سیاست یا رفتار محک با بیماران افغانستانی ایجاد نشده؛ آنچه رخ داده ناشی از تغییرات قانونی در وضعیت اقامت اتباع افغانستان در ایران است. محک نیز به‌عنوان یک نهاد مردم‌نهاد ایرانی، ناگزیر از تبعیت از قوانین کشور است: «بیماران افغانستانی که پیش‌تر پرونده حمایتی در محک داشته‌اند، همچنان مانند گذشته از خدمات درمانی و حمایتی این مؤسسه بهره‌مند هستند و تغییری در وضعیت آنان رخ نداده است».  این در حالی است که گزارش برخی فعالان اجتماعی و مراکز مردم‌نهاد از قطع حمایت این خیریه برای کودکان افغانستانی فاقد بیمه حکایت دارد.

 مادران باردار بدون مدرک پذیرش نمی‌شوند

چند دست لباس نوزاد و تعدادی اسباب‌بازی خریده و منتظر است هرچه زودتر صدای فرزندش در خانه بپیچد و او را در آغوش بگیرد. «فاطمه» جوان افغانستانی است که از کودکی در ایران زندگی کرده و تا مقطع دیپلم درس خوانده ولی دیگر امکان حضور در دانشگاه را پیدا نکرده است. حالا مادر بارداری است که برای زایمان هیچ بیمارستان دولتی او را پذیرش نکرده و باید در بیمارستان‌های خصوصی با پرداخت مبلغی بیشتر زایمان کند: «پزشک از ماه‌های اول به ما گفت که بارداری پرخطری دارم و احتمال سقط بالاست، به همین دلیل به مراقبت بیشتری نیاز داشتم.

از چند هفته قبل برای گرفتن وقت زایمان از چند بیمارستان دولتی پیگیری کردم، ولی همه آنها به دلیل نداشتن مدارک کافی، از پذیرشم سر باز زدند و گفتند برای پذیرش باید مادر و پدر هر دو مدارک کامل داشته باشند. با این حال، با کمک پزشکم توانستیم برای زایمان در بیمارستان خصوصی هماهنگی انجام دهیم که چند روز دیگر آنجا بستری می‌شوم». ماجرای او شبیه به وضعیت «ملوک» است، اما این زن جوان بعد از آنکه برای زایمان در بیمارستان‌های دولتی تهران به نتیجه نرسید، با شکمی برآمده و درد شدید در روزهای آخر بارداری با اتوبوس راهی افغانستان شد تا آنجا زایمان کند. در بین این زنان باردار و بدون مدرک که بیمارستانی آنها را پذیرش نمی‌کند، «اکرم» هم با ارائه پاسپورت خواهرش حالا در بیمارستان شهید اکبرآبادی بستری شده و منتظر به دنیا آمدن دخترش است؛ چون توان پرداخت هزینه بیمارستان خصوصی را نداشت و به دلیل بارداری سختش، زایمان در خانه هم با احتمال مرگش همراه بود.

افغانستانی‌ها باید هزینه توریستی پرداخت کنند

بیمارستان کودکان بهرامی چندان شلوغ نیست؛ تنها چند خانواده روی سکوهای داغ حیاط نشسته‌اند و گاهی به داخل ساختمان رفت و آمد می‌کنند. خبرنگار همراه زن جوانی می‌شود که چند ماهی است درگیر درمان چند کودک مبتلا به سرطان شده تا هزینه درمان آنها را با کمک خیرین پرداخت کند.

قصد گفت‌وگو با کارکنان بخش مددکاری بیمارستان کودکان بهرامی را دارد که مرد جوان پشت باجه پذیرش بیمارستان برای او توضیح می‌دهد: «در چند ماه گذشته شرایط پذیرش کودکان بدون مدارک و افغانستانی تغییر کرده است. قبلا همه کودکان پذیرش می‌شدند و خیریه‌های مختلف از آنها حمایت می‌کردند، اما الان حمایت همه آن خیریه‌ها قطع شده و مددکاری بیمارستان هم حمایتی نمی‌کند. همه کودکان پذیرش می‌شوند ولی باید هزینه آزاد پرداخت کنند که معمولا عدد بالایی می‌شود و بارها شاهد بودیم درمان را تمام نمی‌کنند. حالا هم به ما دستورالعملی داده‌اند که براساس آن‌ از بیمارانی که مدارک و بیمه ندارند دیگر حمایتی نشود که این تقریبا شامل بیشتر کودکان مهاجر است». با این حال، طبق گفته‌های این تسهیلگر جوان، در پیگیری از بیمارستان شهدای تجریش هم با همین پاسخ مواجه شده است.

او می‌گوید: «هفته قبل هم به بیمارستان شهدای تجریش رفتم و آنها دقیقا همین جملات را به من گفتند. در حالی ‌که بیشتر این بیماران به دلیل هزینه بالای درمان به حمایت نیاز دارند، ولی برخی بیمارستان‌ها هزینه‌ها را با آنها توریستی حساب می‌کنند که چند برابر می‌شود. اگر کسی نتواند با حسابداری و بخش مددکاری بیمارستان‌ها گفت‌وگو کند، مجبور است چند برابر هزینه‌ها پرداخت کند. در حالی که بیشتر خانواده این کودکان از قشر کارگر و فقیرند».

تشدید سیاست‌های نپذیرفتن کودکان بیمار

یکی از خیریه‌های حوزه درمان که رابط بین مراکز مردم‌نهاد و مراکز درمانی است، توضیح می‌دهد که از اردیبهشت‌، این تغییر سیاست‌ها در حوزه درمان، مستقیم در کارشان اثر گذاشته است: «قبلا هم برای ما پیش آمده بود که برای پذیرش کودکان افغانستانی در بیمارستان‌ها چالش داشته باشیم، اما این موضوع در ماه‌های اخیر خیلی بیشتر شده است. چند هفته قبل یکی از بیمارستان‌هایی که با آنها کار می‌کنیم، به مددکار ما گفته بود کودک افغانستانی را برای جراحی پذیرش نمی‌کنیم. حتی در مرکز دیگری، حراست مجموعه درمانی اجازه ورود کودک افغانستانی را نداده بود. در حالی که کودک ما تشخیص تومور داشت و باید هرچه زودتر جراحی می‌شد. همان روز ما از آنها بابت اعمال این محدودیت‌ها بخش‌نامه یا ابلاغیه خواستیم ولی چیزی به ما ندادند و در نهایت با مداخله تیم حقوقی ما آن کودک پذیرش شد و جراح هم با ما همراهی کرد. ولی مشخص است که رفتارهای سلیقه‌ای در این روند بی‌اثر نیست».

مدیر این خیریه از درمان‌هایی می‌گوید که به دلیل سیاست اخراج افغانستانی‌ها در مجموعه آنها نیمه‌کاره مانده و توضیح می‌دهد: «ما کودکان را تا 15‌سالگی تحت حمایت قرار می‌دهیم و در این مدت بسیاری از کودکان ما که تحت درمان بودند، یا در طرح اخراج‌ از کشور رفتند یا از ترس دستگیری‌ از خانه بیرون نیامدند و روند درمانشان متوقف شد. خیلی وقت‌ها این کودکان در نوبت ویزیت حاضر نمی‌شدند و ما پیگیری می‌کردیم، بعد متوجه می‌شدیم روز قبل یا همان روز کودک با خانواده یا تنها دستگیر شده یا رد مرز شده‌اند. همه اینها جدا از بحث حقوق انسانی، هزینه‌های اجتماعی است که صرف کردیم و بی‌نتیجه مانده است. تمام این اتفاقات که رخ می‌دهد خلاف کنوانسیون حقوق کودک است. از طرفی اطلاع داریم به مراکزی اعلام شده تا دیگر کودک افغانستانی پذیرش نکنند. ولی ما نگرانیم‌ اگر کودک را به بیمارستان ببریم تا با پافشاری بستری شود، از آن بیمارستان یا مرکز درمان برای رد مرز و دستگیری کودک و خانواده اقدام کنند. خلاصه پیچیدگی شرایط این روزهای ما بیشتر از قبل شده است».